تاثیر هنر تصویرسازی در تکنولوژی آموزشی

نویسنده: سمانه دولتی

چکیده مقاله :

به طور کلی در هنر تصویرسازی هدف اصلی توصیف یک ایده یا مفهوم به صورت تصویر ، بدون وجود کلمه است.این هنر در بسیاری از علوم و مفاهیم از سالیان دور کاربرد دارد که از جمله آنان مبحث آموزش است. چنانچه بارزترین آنرا در آثار تصویرسازی داوینچی شاهد می‌باشیم. در این مقاله تصویرسازی علمی _آموزشی و نقش آن در حیطه تکنولوژی آموزشی بر اساس روش تحقیق مطالعات کتابخانه‌ای و پیمایشی بررسی می‌گردد. تصویرسازی به خصوص در سلسله مباحث پزشکی و بیولوژیکی بسیار کاربرد دارد و به فهم سریعتر و بهتر مطالب علمی و آموزشی و حتی نظریه‌های پیچیده علمی و فلسفی منجر می‌شود و هم راستا با آن ماندگاری و درک عمیق مفاهیم با این روش به مراتب افزایش خواهد یافت.

1. مقدمه(ملزومات تصویرسازی علمی_آموزشی)

مهمترین فاکتور در این نوع تصویرسازی این است که هنرمند بایستی علاوه بر اینکه خود به موضوع علمی مربوطه مسلط باشد, از میزان دانش بیننده آن تصویر نیز در آن مبحث آگاهی کافی داشته باشد چرا که این نوع تصویرسازی فراتر از خلاقیت و هنر است و در اصل هنری است در خدمت علم. هنرمند تصویر ساز علمی باید تلاش نماید در یک پروسه منطقی و متوالی پیام مورد نظر را بدون اینکه با اطلاعات کم یا زیاد مخاطبش را گیج نماید, برساند. چراکه تصاویر علمی به این دلیل که ابهامات زبان را از بین می‌برند، یکی از مهمترین فاکتورها در بحث آموزش می‌باشند.

2.شیوه‌های تصویرسازی علمی :

داشتن نگاهی تیزبین و دقیق به همراه هنر و مهارت‌های زیبا شناختی کمک شایانی به هنرمند می نماید تا به درستی مشاهدات و تحقیقات علمی را ترکیب و موضوع موردنظر را به درستی نمایش دهد. به کاربردن تصاویر ، فیلم‌ها و مدل‌ها در توضیح و توصیف یک مبحث سبب جذابیت بیشتر و نیز در دسترس بودن آن برای مخاطبان می‌گردد. از مزایای تصویرسازی علمی_آموزشی، کاربرد همزمان آن برای آموزش عموم به روشی ساده سازی شده و نیز آموزش جهت دانشمندان و متخصصان می‌باشد. در آموزش بعضی از مباحث علمی نظیر تئوری‌ها و فرضیه های علمی یا مباحثی که دووربین‌ها کارایی چندانی ندارند همانند تئوری ماده تاریک یا انقراض نسل دایناسورها، تصویرسازی علمی_آموزشی می تواند مطالب را هم به صورت واقعی به تصویر بکشد و هم به صورت انتزاعی.

 3_زمینه‌های تصویرسازی علمی_آموزشی :

این نوع تصویرسازی زمینه‌های گوناگون و متنوعی داردکه  هر یک از آنها یک سازمان بین المللی نیز دارند که هنرمندان بتوانند در آنجا فعالیت نمایند و تبادل اطلاعات و نظر نمایند. هر یک از این سازمان‌ها سالانه حداقل یک کنفرانس برگزار می کند که در آن‌ها صدها هنرمند تصویرگر علمی از سرتاسر جهان شرکت می نمایند و در کارگاه‌ها و ورکشاپ‌هایی، اطلاعات و تازه‌های این هنر علمی را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند. این زمینه ها به اختصار شامل دو دسته کلی زیر می‌گردد :

 3_1_ تصویرگری پزشکی :

یکی از برجسته ترین و محبوب ترین آثار تصویرسازی علمی را در این شاخه دانش شاهد هستیم که می‌تواند شامل تصاویر ، انیمیشن‌ها و کارهای هنری باشد که روش‌های جراحی، آناتومی داخلی بدن موجودات یا فرآیندهای بیولوژیکی را به تصویر می‌کشد.

 3_2_تصویرگری علمی :

 در این نوع تصویرسازی نیز ، هنرمند می‌بایست علاوه بر تسلط بر هنرهای تجسمی و اصول آفرینشگری هنری به شاخه‌های متفاوت علمی نیز مسلط باشد. تصویرگری علمی خود به چند شاخه مختلف اصلی تقسیم می‌گردد :

 3_2_1_ تصویرگری تاریخی :

تصویرگر تاریخی ملزم است که درباره فرهنگ، آداب و رسوم، تاریخ تمدن، نوع پوشش و جنگ‌های بین دولت‌ها آگاهی کافی و کامل داشته باشد و این موارد را به درستی به تصویر بکشد.ابزار آلات، فضاسازی‌ها و تکنولوژی‌های مربوط به هر دوره تاریخ را به دقت ماندگار نماید. تصویرگر تاریخی می‌بایست به سبک‌های معماری هر دوره، رنگ شناسی، نمادها و سمبل‌ها، آناتومی و پرسپکتیو و سایر موارد مهم در این حیطه تسلط کامل داشته باشد و این توانایی را داشته باشد تا به گونه‌ای تاریخ را به تصویر بکشد که مخاطبین با دیدن آثارش گویی به همان دوره سفر می‌کنند.

 3_2_2_تصویرگری زیست محیطی یا علوم طبیعی:

 این علوم مباحثی هستند که کاملا طبیعی و بدون هیچ دخالتی از صنعت و تکنولوژی به وجود آمده‌اند. رشته‌هایی مثل زیست شناسی، جانورشناسی، انسان شناسی، گیاه شناسی، اخترشناسی، و جغرافیای طبیعی از علوم طبیعی به حساب می‌آیند. تصویرسازی در شاخه علوم طبیعی بزرگترین حیطه‌ی تصویرسازی علمی را تشکیل می‌دهدکه در آن تصویرگر هدفش ایجاد یک ازتباط بصری بین ساختار و جزئیات موضوعات طبیعی و انعکاس یافته های علمی برای مخاطبین است.

 3_2_3_تصویرگری فنی :

این نوع تصویرسازی علمی در رشته‌هایی نظیر نقشه برداری، معماری، هوا_فضا، علوم کامپیوتر و الکترونیک، باستان شناسی، مکانیک و … کاربرد دارد. در این تصویرگری، هنرمند با ساده سازی و ریز کردن مباحث به صورت یک ساختار الگوریتمی (استفاده از تکنیک تفکر الگوریتمی و محاسباتی ) به توصیف ماهیت و کارکرد علوم فنی و مهندسی می‌پردازد و ابتکار موجود در آن‌ها را قابل برای مخاطب قابل درک می‌نماید.

تصویرگری فنی از جنبه گروه‌های هدف به سه بخش کلی دسته بندی می‌شوند :

 1_ عموم مردم : تصویرگری فنی مختص عموم مردم را می‌توانید در دفترچه‌های راهنمای محصولات شاهد بود.

2_ مهندسان متخصص : در این نوع تصویرسازی، تصویرگر علامت‌های تخصصی و اصطلاحات پیچیده را برای یک طرح توسط یک مهندس برای همکارانش یا تیم تخصصی طراحی می‌نماید. این تصویرسازی برای آموزش در دانشگاه‌ها برای رشته‌های برق، مکانیک، فیزیک، ریاضی، هوا_فضا و … به کار می‌رود.

3_ گروه کارشناسان ناظر یا متصدیان ماهر : این تصویر سازی فنی برای کسانی کاربرد دارد که مسًول تعمیر وسایل خاصی هستند یا ماشین آلات صنعتی که در خطوط کارخانه‌ها استفاده می‌گردند و در دسترس افراد خاصی قرار می‌گیرند.

آیا تکنولوژی دوربین‌های دیجیتال می‌توانند جایگزین تصویرگری علمی گردند :

صریح و کوتاه پاسخ به این پرسش خیر است. همه تصاویر و موارد جدید و ناشناخته را نمی‌توان توسط دوربین‌های عکاسی پیشرفته ثبت و فیلمبرداری کرد. مثل ذرات ناشناخته، فرآیندهای مربوط به سلول‌ها، گونه‌های منقرض شده و ماده تاریک و فرضیه‌ها و نظریه‌های علمی و نجومی.

در این راستا هنرمندانی هستند که در این زمینه‌ها تحصیل می‌کنند و همچنین با محققان و متخصصان همکاری می‌کنند تا این موضوعات را مجسم کنند و با این کار در درک بهتر و صحیح‌تر این مطالب برای مخاطبانشان یاری می‌رسانند. از طرفی دیگر تصاویر به خاطر جذابیت بیشتر و قابلیت ارایه جزییات بالاتر در آن‌ها نسبت به عکس‌ها، درک بیشتری به مخاطب خود می‌دهد. چنانچه به کتب درسی و آموزشی به خصوص در سنین پایین توجه نمایید، به دلیل شهودی بودن درک کودک در این کتاب‌ها از تصاویر نقاشی شده به مراتب بیشتر استفاده شده است تا عکس. در کتاب‌های پزشکی نیز برای نمایش

اجزای داخل بدن انسان از تصویرسازی استفاده می‌گردد زیرا که امکان عکس برداری در بعضی از موارد نمی‌باشد.

همچنین در تصویرسازی می‌توان برای تاکید روی قسمت‌های مهم از رنگ‌ها برای جذاب‌تر شدن استفاده کرد و در صورت نشان دادن چند مفهوم در یک تصویر می‌توان آن‌ها را کاملا از هم متمایز کرد که این مساله در آموزش بسیار مهم است و سبب فهم و ماندگاری بیشتر می‌گردد.

نتیجه گیری :   

تصویرسازی علمی_آموزشی کمک بسیار شایانی در بحث آموزش در تمام سطوح از مقدماتی تا پیشرفته و در تمام رده‌های سنی از خردسال تا بزرگسال در حیطه‌های مختلف علوم نموده است. چراکه درک مطالب از طریق به تصویرکشیدن مفاهیم بسیار راحت‌تر و جذاب‌تر و ماناتر می‌باشد نسبت به نگارش متون راجع به همان مطلب. همچنین کودکان به خصوص خردسالان به تصاویر اشتیاق بیشتری نشان می‌دهند به دلیل هوش دیداری و بصری بالاتری که دارند. بنابراین اشتیاق آن‌ها نیز برای یادگیری با روش تصویرسازی بیشتر خواهد بود. در نهایت نقش تصویرسازی علمی _آموزشی در آموزش مطالب و ساده سازی و نهادینه نمودن مطالب برای مخاطبان متنوع و گوناگون ضروری و مسلم می‌باشد.

مراجع :

[1] تصویرگری شناخت و آموزش, پدرام حکیم زاده، انتشارات شهرپدرام،1397

[2] تصویرگری کتاب کودکان، زهره قایینی، انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان ، 1390

[3] تصویرسازی آموزشی در ژاپن، پدرام حکیم زاده، انتشارات شهر پدرام، 1398

[1]    L . Zeegen ; C . Roberts , Fifty years of illustration , Laurence kong publishing , 2014