هفت نگاه از کجا آمد و به کجا می‌رود؟
نگاهی به تاریخچه‌ی رویداد هنری هفت نگاه، چرایی پیدایش و سرنوشت نامشخص آن
نویسنده: آزاده باقری
رویداد هنری هفت نگاه نه اکسپو است و نه آرت فر؛ چرا که از همکاری تنها هفت گالری شکل گرفته: «آریا»، «الهه»، «والی»، «گلستان»، «هفت ثمر»، «دی» و «ماه مهر». این هفت گالری در سال ۱۳۸۵ هفت نگاه را پایه‌گذاری کردند و بعدها گالری دی به دلیل مسائل شخصی از آن‌ها جدا شد؛ همین طور گالری ماه مهر که خود متعلق به سه گالری والی، آریا و الهه بود، در حال حاضر فعال نیست. موسسان این گالری‌ها جملگی زن هستند اما بنا به گفته‌ی خودشان جنسیت شان در شکل‌گیری این همکاری نقش پررنگی نداشته و بیشتر دوستی و آشنایی قبلی سبب بوده است.
ایده‌ی شکل‌گیری نخستین هفت نگاه متعلق به زمانی است که در گالری ماه مهر دور‌ه‌ای با عنوان آموزش هنر برای مدیران فرهنگسراهای شهرداری برگزار شد؛ محسن هاشمی مدیر وقت موزه‌ی امام علی به گالری ماه مهر آمد و شد داشت و ایده‌ی برگزاری نمایشگاهی با حضور چند گالری را طرح کرد و قول مساعدت نیز داد؛ در نهایت این هفت گالری برای برگزاری نمایشگاهی در فرهنگسرای نیاوران وقت گرفتند و نخستین هفت نگاه شکل گرفت. اما تجمیع چند گالری در یک نمایشگاه چه مزیتی می‌تواند داشته باشد که یک نمایشگاه گروهی در یک گالری ندارد؟
گرد هم آمدن این هفت گالری در نمایشگاهی در یک سال چندان اهمیتی ندارد. آن چه مهم است استمرار این رویداد است. هفت نگاه در آن زمان توانست به عنوان رویدادی مستمر در فضای تجسمی ایران شناخته شود. رویدادی که مابین نمایشگاهی در یک گالری و رویدادهایی از قبیل اکسپوها، آرت‌فرها یا حراج‌هاست؛ که البته می‌تواند به صورت داخلی یا بین المللی نیز برگزار شود. چیزی که فضای تجسمی ایران به آن نیاز داشت؛ نه فقط از این جهت که چنین گردهمایی‌ای وجود نداشت کم بود، بلکه از آن جهت که اهدافش جایی در میانه‌ی دو رویداد ذکر شده قرار می‌گرفت. اهدافی چون رونق‌افزایی به اقتصاد هنر و دعوت اقشار مختلف مردم به خرید آثار هنری.
مکانیسم موجود در هفت نگاه تا حد خوبی توانست این اهداف را محقق کند؛ چراکه آثار ارائه‌شده طیف وسیعی را چه از لحاظ ابعاد و چه از لحاظ کیفیت، دربرمی‌گرفت. این دو عامل به همراه میزانِ شناخته‌شده‌بودن هنرمند، از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر قیمت آثار هنری‌اند. بنابراین خریداران با میزان بودجه‌های متفاوت می‌توانستند در این رویداد خرید کنند. هم‌چنین وجود آثاری از هنرمندان سرشناس در هر دوره باعث جلب توجه خریداران و مجموعه‌داران حرفه‌ای می‌شد که حضورشان احتمال دیده‌شدن آثار هنرمندان کمتر شناخته‌شده را نیز بالا میبرد . محل برگزاری رویداد هفت نگاه در فرهنگستان نیاوران، از دیگر سازوکارهایی بود که به این رویداد در رسیدن به اهدافش کمک کرد. اتمسفر فرهنگستان با گالری متفاوت است. به همان فراخور مخاطب متفاوتی را هم جذب می‌کند. گستردگی نمایشگاه و همجواری آن با فضای سبز عواملی هستند که باعث می‌شود مخاطبی که با محیط غیر معمول گالری بیگانه است -اگر هم بیگانه نیست تمایلی ندارد وقتی از مقابل آن رد می‌شود، برود داخل (به تازگی که باید زنگ هم بزنی!)- حس غربت کمتری داشته باشد و از نمایشگاه دیدن کند. البته چنین مخاطبی قریب به یقین مخاطب اصلی نمایشگاه نیست، اما با این حال می‌توان گفت این نوعِ متفاوت فضا احتمال حضور خریداران غیرحرفه‌ای هنر را بالا برده بود.
سخنگوی هفت نگاه لیلی گلستان است و طبق آن چه گفته شد یکی از اهداف برگزاری این رویداد را استفاد‌ه‌ی همه‌ی اقشار جامعه از هنر می‌داند. در این‌جا کلمه‌ی «استفاده» بیشتر به خرید اشاره دارد؛ همان‌طور که شعار این رویداد هم «هر خانه‌ی ایرانی یک اثر تجسمی» است. پس مخاطبی که خریدار نباشد مخاطب اصلی این رویداد محسوب نمی‌شود. با این اوصاف رویداد هفت نگاه را می‌توان رویدادی تقریباً اقتصادی دانست که نه تنها در آن هنرمندان از طریق فروش آثارشان منتفع می‌شوند، بلکه گالری‌ها هم به درآمدی مضاف بر فروش سالیانه‌ی خود می‌رسند. نکته‌ی جالب توجه آن است که طبق گفته‌ی الهه جواهری، موسس گالری الهه، درآمد حاصل از فروش هفت نگاه به طور برابر بین این گالری‌ها تقسیم می‌شود.
هفت نگاه از تاریخ تاسیس خود تا سال ۱۳۹۶ به طور منظم در ده دوره برگزار شده است. اما یازدهمین دوره‌ی این رویداد به دلیل مسائل و مشکلات اقتصادی در سال ۱۳۹۷ برگزار نشد و این روند تاکنون ادامه داشته و هفت نگاه سه سال است که دیگر برگزار نمی‌شود. البته زمانی که مشکلات اقتصادی در جامعه افزایش پیدا می‌کنند، بدیهی است برگزاری این چنین رویدادهایی که هدف اصلی‌شان کسب درآمد است هیچ توجیهی نداشته باشد و احتمالا نباید به برگزاری مجدد آن‌ها امیدوار بود.
