بدن گروتسک در نقاشی‌های نوگل مظلومی
بدن‌های عجیب و غریب اولین چیزی است که با دیدن نقاشی‌های نوگل مظلومی به چشمم می‌آید و فورا به یاد بدن گروتسک می‌افتم. در این نقاشی‌ها بدن‌هایی دیده می‌شوند که با ویژگی‌های بدن گروتسک همخوانی زیادی دارند و در ادامه خواهم گفت که از این همخوانی چه نتیجه‌ای می‌توان گرفت.
در این بدن‌ها اغراق‌هایی رخ داده است: بازوان بیش از حد بزرگ یا رانهای عضلانی که تناسبی با اندازه‌های طبیعی ماهیچه‌های بدن انسان ندارند، چشم‌های بیرون‌زده یا دهان‌های گشاد با دندان‌های نمایان. طبق نظر دنتیث[1] گروتسک به دنبال اندام‌های برجسته شده‌ای است که از بدن بیرون بزنند. این بیرون‌زدگی به تعبیری تعامل این اندام‌ها با جهان خارج را نشان می‌دهد؛ گویی بدن را امتداد داده و آن را به بدن‌های دیگر و جهان بیرون متصل می‌کند. این اتصال و ارتباط با دنیای بیرون است که این بدن‌ها را از بدن‌هایی شخصی به بدن جمعی تبدیل کرده و بنابراین ما را در مواجهه با حس تجربهای جمعی قرار می‌دهد. تجربهای از دنیای گروتسکی که بدن‌های از ریخت‌افتاده نماینده‌ی آناند و گاهی با دیدنشان حس شوخ طبعی توام با ترسی را تجربه می‌کنیم که با ظرافت، ترس و دهشتناکی دنیا را به خاطرمان می‌آورد ولی نه آن طور که قالب تهی کنیم؛ بیشتر به شیوه‌ای که لبخند بزنیم ولی وقتی از گالری تا خانه می‌رویم ندانیم چرا حالمان یک جوری است.
از دیگر نمونه‌های بدن گروتسک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: چشمانی که همچون دو توپ از جمجمه بیرون زده‌اند، بدون اینکه مردمکی داشته باشند، بدن‌هایی که چندین چشم و حفره دارند، فردی که پاهای زیادی از بدنش بیرون زده، ناخن‌ها و دست‌های از ریخت‌افتاده و کش‌آمده، بدن‌های چند سر یا چندین دهان آن هم غالباً در حال خنده. تمامی اینها تاکیدی بر حفره‌های بدنی اند؛ آنچه که با بدن گروتسکی باختین به شدت مطابقت دارد. از این منظر بدن گروتسک با اعمالی هم چون دفع، تولید مثل، خوردن و نوشیدن در مقابل مفاهیم انتزاعی و والا و ایده‌آل از بدن قرار می‌گیرد و از آنها اسطوره‌زدایی می‌کند.
آنچه در آخر می‌توان گفت این است که تمرکز اصلی نقاشی‌های نوگل مظلومی بر روی بدن است؛ بدنی که حالت آرمانی ندارد و نمودی از بدن گروتسک است. گویی هنرمند دارد انتقام همه‌ی آنچه او را به شدت آزرده است با تصویر می‌گیرد. حتی اگر خندهای در این نقاشی‌ها می‌بینید، خندهای از سر شادی و شوق نیست بلکه خندهای است از سر استیصال؛ چون نتوانسته به ضعف‌ها، کمبودها، ناهنجاری‌ها و پستی‌های دنیا واکنشی بهتر نشان دهد، پس می‌خندد.
منابع:
«نمود بدن گروتسک در نقاشی‌های محمد سیاه قلم بر مبنای اندیشه‌ی میخاییل باختین»، امیر نصری و شراره افتخاری یکتا، نشریه‌ی هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی دوره 21، شماره 3، پاییز 1395
«جستاری در گروتسک»، فاطمه راستی یگانه، نشریه‌ی صحنه: فصلنامه‌ی تخصصی تاتر، شماره 69
[1] Dentith, S (2005), Bakhtinian Thought: An introductory reader,
Routledge, New York.
